Tadeusz Baird


Kompozytor i pedagog. Urodzony 26 lipca 1928 r. w Grodzisku Mazowieckim, zmarł 2 września 1981 r. w Warszawie.

Studia w zakresie kompozycji rozpoczął w czasie okupacji u Bolesława Woytowicza i Kazimierza Sikorskiego. Kontynuował je po wojnie – w latach 1947-51 – u Piotra Rytla i Piotra Perkowskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Ponadto studiował grę na fortepianie u Tadeusza Wituskiego i przez trzy lata muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim. Był jednym z inicjatorów i twórców odbywającego się od 1956 Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. Od 1974 wykładał kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. W 1977 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego i objął katedrę kompozycji. Od 1976 był przewodniczącym polskiej sekcji SIMC, od 1979 – członkiem Akademie der Künste w Berlinie.

Tadeusz Baird jest laureatem wielu nagród krajowych i zagranicznych. W 1958 za Cztery eseje na orkiestrę (1958) otrzymał I nagrodę na Konkursie im. Grzegorza Fitelberga. Trzykrotnie uzyskał I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu (1959 – za Cztery eseje; 1963 – za Wariacje bez tematu na orkiestrę symfoniczną, 1961-62; 1966 – za Cztery dialogi na obój i orkiestrę kameralną, 1964). Otrzymał również trzykrotnie Nagrodę Państwową (1951 – za I Symfonię, 1950; 1964 – za całokształt twórczości; 1970 – za III Symfonię, 1969 i Pięć pieśni na mezzosopran i orkiestrę kameralną do słów Ireny Poświatowskiej, 1968), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1962 – za Erotyki, 6 pieśni na sopran i orkiestrę symfoniczną do słów Małgorzaty Hillar, 1960-61), Nagrodę Muzyczną miasta Kolonii (1963), doroczną Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich za całokształt twórczości (1966), Nagrodę im. Sergiusza Kusewickiego (1968), Nagrodę Artystyczną m. st. Warszawy (1970), Nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1971), Nagrodę im. Arthura Honeggera (1974), medal im. Jeana Sibeliusa (1976), Nagrodę Prezesa Rady Ministrów oraz Medal Komisji Edukacji Narodowej (1979). W 1981 został pośmiertnie odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy.

Tadeusz Baird wyróżnia się wśród współczesnych kompozytorów polskich szczególnym szacunkiem dla tradycji. Przejawia się on w niezwykle subtelnym nawiązywaniu do muzyki minionych epok, spośród których Baird upodobał sobie zwłaszcza romantyzm, barok i renesans. Kompozytor stosuje archaizację brzmienia, wykorzystuje dawne zwroty melodyczne, ale oddziaływuje również w sferach mniej uchwytnych – emocji, wrażeń, ekspresji. Pieczołowicie dba o piękno współbrzmień, z ogromnym smakiem zestawia dźwiękowe barwy. Nie rezygnuje jednak z nowoczesnego języka kompozytorskiego, lecz umiejętnie łączy go z elementami tradycji. A cała muzyka Bairda jest przeniknięta niezwykle silnie pierwiastkiem lirycznym, który przejawia się najwyraźniej w rozwiniętej melodyce jego utworów. One są w najpiękniejszym tego słowa znaczeniu śpiewne. Jest utwór Tadeusza Bairda, w którym wszystkie wymienione cechy jego muzyki występują równocześnie i w całej okazałości. Są to przejmująco piękne 4 Sonety miłosne do słów Williama Szekspira w przekładzie Macieja Słomczyńskiego na baryton i orkiestrę, napisane w 1956 roku. Niewiele jest dzisiaj muzyki tak głęboko lirycznej, niezwykle ekspresyjnej, wreszcie tak intensywnie subiektywnej.

Dowiedz się więcej o kompozytorze na stronie www.baird.polmic.pl

Ważniejsze kompozycje:

  • Koncert na fortepian i orkiestrę (1949)
  • Uwertura w dawnym stylu na orkiestrę (1950)
  • Symfonia nr 1 (1950)
  • Colas Breugnon, suita w dawnym stylu na orkiestrę smyczkową z fletem (1951)
  • Uwertura giocosa na orkiestrę (1952)
  • Symfonia nr 2 (Sinfonia quasi una fantasia) (1952)
  • Trzy pieśni do tekstów starowłoskich na sopran, 3 altówki i wiolonczelę (1952)
  • Koncert na orkiestrę (1953)
  • Suita liryczna, 4 pieśni na sopran z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej do słów Juliana Tuwima (1953)
  • Dwie pieśni miłosne na sopran i fortepian (1953)
  • Pięć piosenek dla dzieci na głos żeński i fortepian (1955)
  • Cztery sonety miłosne [wersja I] na baryton i orkiestrę do słów Williama Szekspira (1956)
  • Cassazione per orchestra (1956)
  • Kwartet smyczkowy (1957)
  • Ekspresje na skrzypce i orkiestrę (1958-1959)
  • Cztery eseje na orkiestrę (1958)
  • Egzorta do tekstów starohebrajskich na głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (1959-1960)
  • Erotyki, 6 pieśni na sopran i orkiestrę symfoniczną do słów Małgorzaty Hillar (1960-1961)
  • Wariacje bez tematu na orkiestrę symfoniczną (1961-1962)
  • Etiuda na orkiestrę wokalną, perkusję i fortepian (1961)
  • Pieśni Truwerów na alt (lub mezzosopran) z towarzyszeniem 2 fletów i wiolonczeli (1963)
  • Muzyka epifaniczna na orkiestrę (1963)
  • Jutro, dramat muzyczny w jednym akcie do libretta Jerzego S. Sito (1964-1966)
  • Cztery dialogi na obój i orkiestrę kameralną (1964)
  • Cztery pieśni na mezzosopran i orkiestrę kameralną do wierszy Vesny Parun (1966)
  • Cztery nowele na orkiestrę kameralną (1967)
  • Sinfonia breve na orkiestrę (1968)
  • Pięć pieśni na mezzosopran i orkiestrę kameralną do słów Haliny Poświatowskiej (1968)
  • Symfonia nr 3 (1969)
  • Cztery sonety miłosne [wersja II] na baryton, smyczki i klawesyn do słów Williama Szekspira (1969)
  • Goethe-Briefe, kantata na baryton, chór mieszany i orkiestrę (1970)
  • Play na kwartet smyczkowy (1971)
  • Koncert na obój i orkiestrę (1972-1973)
  • Psychodrama na orkiestrę (1972)
  • Elegeia na orkiestrę (1973)
  • Concerto lugubre na altówkę i orkiestrę (1975)
  • Sceny (rozmowa, spór i pojednanie) na wiolonczelę, harfę i orkiestrę (1976-1977)
  • Wariacje w formie ronda na kwartet smyczkowy (1978)
  • Canzona na orkiestrę (1980)
  • Głosy z oddali, 3 pieśni na baryton i orkiestrę do słów Jarosława Iwaszkiewicza (1981)

(źródło: Polskie Centrum Informacji Muzycznej)

Kalendarium

1928

W Grodzisku Mazowieckim przychodzi na świat jedyny syn Jana Bairda i Marii Baird z domu Popow – Tadeusz.

1931

Rodzina Bairda przenosi się do Warszawy, do mieszkania przy ulicy Lipskiej 11 m.4 na Saskiej Kępie. W tym mieszkaniu Tadeusz Baird spędzi całe swoje życie.

1931

Baird rozpoczyna naukę gry na fortepianie u Marii Rzepko.

1936

Pierwsze próby kompozytorskie Bairda.

1939

Powstaje pierwszy zapisany utwór Bairda. Jest to kompozycja fortepianowa odzwierciedlająca przeżycia rozpaczy, bezsiły i gniewu wobec wkroczenia Niemców do Wrszawy.

1940

Baird komponuje kolejne utwory na fortepian i skrzypce, a także pieśni.

 

1941

Tadeusz Baird rozpoczyna naukę gry na fortepianie u Tadeusza Wituskiego. W tym samym czasie również pierwsze lekcje kompozycji u Bolesława Woytowicza. Lekcje te odbywały się w Domu Sztuki, kawiarni artystycznej prowadzonej przez Woytowicza przy Nowym Świecie. Młody Baird poznawał też literaturę muzyczną, uczęszczając na koncerty w domach prywatnych.

 

1942

Edward Baird angażuje się w prace nielegalnego Departamentu Rolnictwa przy Delegacie Rządu na Kraj. Biuro to przygotowywało plany dotyczące rolnictwa dla Polski powojennej. Zaangażowanie na rzecz rządu londyńskiego spowoduje późniejsze poważne kłopoty ojca Tadeusza Bairda w czasach stalinowskich.

1943

Baird rozpoczyna naukę teorii muzyki u Kazimierza Sikorskiego w Miejskim Konserwatorium na Okólniku.

1944

Baird uzyskuje „małą” maturę.

Podczas powstania warszawskiego szesnastoletni Baird zostaje na Saskiej Kępie. Po upadku powstania deportowany jest do obozu w Zakroczymiu a następnie wywieziony do Niemiec.

 

1946

Baird podejmuje pracę nauczyciela teoretycznych przedmiotów muzycznych w prowizorycznym konserwatorium w Kagel obok Hagen. Występuje też jako pianista, choć nabyta w obozie gruźlica kości powoduje niepełną sprawność prawej ręki.

Później Tadeusz Baird wraca do Polski wraz z matką i podejmuje dalsze studia muzyczne w dziedzinie kompozycji.

1947

Baird zostaje zapisany na listę studentów PWSM w Warszawie, gdzie rozpoczyna studia w klasie Piotra Rytla, a następnie Piotra Perkowskiego.

1948

Baird uzyskuje świadectwo dojrzałości w IV Miejskim Liceum im. gen. J. Jasińskiego w Warszawie.

Baird rozpoczyna studia na Uniwersytecie Warszawskim na kierunku muzykologii. I choć szybko okazuje się, że kompozytora nuży teoretyczne podejście do muzyki, uczestnictwo w wykładach uniwersyteckich będzie po latach dobrze wspominał.

1949

Baird otrzymuje zaproszenie do pracy w Kole Młodych ZKP

Powstaje Sinfonietta, utwór, który zostanie wykonany podczas Ogólnopolskiego Zjazdu Kompzytorów i Krytyków Muzycznych w Łagowie Lubuskim.

Baird bierze udział w Zjeździe Kompozytorów i Krytyków Muzycznych w Łagowie Lubuskim. Tamże zawiązuje się Grupa ’49.

Baird zostaje członkiem Związku Kompozytorów Polskich.

1950

Pierwszy koncert Grupy ’49. W programie Koncert fortepianowy Tadeusza Bairda, obok Symfonii Jana Krenza i Czterech tańców góralskich Kazimierza Serockiego.

Tadeusz Baird zostaje członkiem Zarządu Głównego ZKP.

1952

Dwa kaprysy na klarnet i fortepian Bairda zdobywają II Nagrodę na Konkursie Zamkniętym organizowanym przez ZKP.

1954

Podczas VII Zgromadzenia Walnego ZKP Tadeusz Baird zostaje wybrany do Zarządu jako jeden z trzech wiceprezesów.

Baird przeżywa kryzys twórczy i rozpoczyna studia nad dodekafonią.

1955

Podczas VIII Walnego Zebrania ZKP Baird razem z Serockim ustępują ze stanowiska wiceprezesów ZKP (prawdopodobnie w związku z ucieczką z kraju Andrzeja Panufnika w lipcu tego roku).

Wieczór kompozytorski Bairda w Dużym Studiu Polskiego Radia w Warszawie. W programie znalazły się Sinfonietta (część 1), Colas Breugnon, Suita liryczna [odtworzone z taśmy], oraz Mała suita dziecięca na fortepian, Preludium na fortepian i Pięć piosenek dziecięcych.

1956

Tadeusz Baird zostaje powołany na członka Rady Kultury i Sztuki.

W Warszawie odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej. Baird jest jednym z członków Zarządu ZKP odpowiedzialnych za ten festiwal. Podczas imprezy zostają wykonane dwie kompozycje Bairda: popularna już wówczas suita Colas Breugnon oraz Cassazione – utwór łączący elementy neoklasyczne z techniką dodekafoniczną.

1958

Baird otrzymuje I Nagrodę za Cztery eseje na Konkursie kompozytorskim im. Grzegorza Fitelberga.

1959

Cztery eseje Bairda otrzymują I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu.

1961

Podczas Festiwalu „Praska” Wiosna zostają wykonane Cztery eseje Bairda.

Kompozytor wyjeżdża do RFN, gdzie są wykonane jego Erotyki.

1962

Baird zostaje ponownie powołany do Rady Kultury i Sztuki.

1963

Tadeusz Baird odbiera nagrodę muzyczną miasta Kolonia.

Kompozytor ponownie zdobywa I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu, tym razem za Wariacje bez tematu na orkiestrę.

1964

Baird otrzymuje Nagrodę Państwową II stopnia i Krzyż Komandorski Odrodzenia Polski.

1965

Baird zostaje jurorem na konkursie MTMW w Madrycie oraz na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Abbaye de Royaumont.

1966

Tadeusz Baird ostaje laureatem dorocznej nagrody ZKP za całokształt twórczości.

Podczas festiwalu „Warszawska Jesień” odbywa się prawykonanie jednoaktowego dramatu muzycznego Baird – Jutro.

Cztery dialogi na obój i orkiestrę otrzymują I Nagrodę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryż.

1968

Na festiwalu „Praska Wiosna” odbywa się wykonanie opery Bairda Jutro.

1969

Kompozytor podejmuje decyzję o rezygnacji z prac w Komisji Repertuarowej „Warszawskiej Jesieni”.

1970

Baird przebywa na III Amerykańskim Festiwalu w Rio de Janeiro jako juror na konkursie kompozytorskim.

Otrzymuje Nagrodę Państwową I stopnia za III SymfonięPięć pieśni do słów Poświatowskiej.

1971

Baird otrzymuje Nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku.

Kompozytor wyjeżdża do Drezna, gdzie podczas uroczystości 100-lecia Filharmonii Drezdeńskiej ma miejsce prawykonanie Goethe-Briefe.

Umiera ojciec kompozytora – Edward Baird.

Baird wyjeżdża do Kopenhagi na prawykonanie kwartetu smyczkowego Play, które odbyło się 21 listopada.

1972

W Filharmonii Narodowej w Warszawie odbywa się koncert monograficzny kameralnych utworów Bairda.

Baird rozpoczyna pracę pedagogiczną w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Jego pierwszymi uczniami są m.in. Elżbieta Sikora i Krzysztof Knittel. Jednak wskutek braku porozumienia co do warunków zatrudnienia, rezygnuje z pracy na uczelni już w listopadzie.

1973

Baird zostaje powołany na członka Rady Programowej Muzyki.

Tadeusz Baird zdaje egzamin magisterski w zakresie kompozycji na PWSM w Poznaniu w klasie kompozycji Floriana Dąbrowskiego i w rezultacie otrzymuje dyplom magistra sztuki. Rok wcześniej kompozytor podjął, przerwane w 1951 roku, studia kompozytorskie.

Na Warszawskiej Jesieni prawykonanie Koncertu na obój i orkiestrę Bairda.

1976

Baird zostaje powołany na stanowisko przewodniczącego polskiej sekcji MTMW (Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej).

Tadeusz Baird żeni się z wieloletnią towarzyszką życia – Aliną Sawicką.

Kompozytor postanawia zrezygnować ze stanowiska kierownika Katedry Kompozycji warszawskiej PWSM. Jednak po perswazjach ze strony Ministerstwa zgadza się pozostać na stanowisku.

Kompozytor otrzymuje medal im. Jeana Sibeliusa.

1978

Baird ponownie zostaje Kierownikiem Katedry Kompozycji PWSM w Warszawie.

Akademie der Künste Der DDR w Berlinie wybiera Tadeusza Bairda na członka-korespondenta sekcji muzycznej.

Powstaje film w reżyserii Krzysztofa Zanussiego poświęcony trzem polskim kompozytorom (obok Bairda jeszcze Witoldowi Lutosławskiemu i Krzysztofowi Pendereckiemu).

1979

Kompozytor otrzymuje Nagrodę Prezesa Rady Ministrów I stopnia za całokształt twórczości.

Baird ostatecznie rezygnuje ze stanowiska Kierownika Katedry Kompozycji warszawskiej PWSM.

1980

Baird otrzymuje zaproszenie do Komitetu Organizacyjnego Obchodów 100. Rocznicy Urodzin Karola Szymanowskiego.

1981

Zostaje członkiem honorowym ZKP.

Po kolacji z przyjaciółmi Baird źle się czuje. Gdy jego stan się nie poprawia, zostaje skierowany do szpitala, gdzie lekarze stwierdzają tętniaka mózgu.

Kompozytor umiera w warszawskim szpitalu przy ul. Banacha.

Pogrzeb Tadeusza Bairda na cmentarzu powązkowskim w Warszawie, kwatera 1-VI-2.